Vicdani retçi Haluk Selam Tufanlı’nın davasında 14 Kasım’da avukat Öncel Polili ve Savcılık son hitaplarını yapmıştı, Askeri Mahkeme 4 Aralık, Perşembe günü kararını açıklıyor!
2011 yılında savaş hazırlıklarına yani seferberliğe katılmayı reddeden, vicdani retçi Haluk Selam Tufanlı’nın 5 Kasım 2013’den beri devam eden yargılanma sürecinde mahkeme kararı 4 Aralık 2014 tarihinde açıklanacak.
Tüm anti-militaristleri ve barış aktivistlerini, örgüt ve siyasi parti temsilcilerini 4 Aralık, Perşembe günü, saat 14:00’de Askeri Mahkeme önünde dayanışmaya çağırırız…
RET AÇIKLAMASI
Haluk Selam Tufanlı’nın 8 Aralık 2011’de Askeri Mahkeme önünde yaptığı vicdani ret açıklaması şöyleydi:
Ben Haluk Selam Tufanlı,
Yıllardır, üç tarafı dikenli tellerle çevrili evimin kapısının önüne çıktığımda eli silahlı bir asker ‘koruyor’ çocukken oynadığım tarlaları. Koruduğu iddia edilen ordu biliyorum ki o tarlalarda yeniden yürümek istesem beni korumak adına bana şarjör dolduracak.
Sadece evimin önü değil yaşadığım coğrafya militarizmin işgali altında. Bir çakıl taşı bile vermeyeceğini söyleyenler ülkenin büyük kısmına tel örgülerden dolayı giremiyorlar. Militarizm bana ancak askere gidersem, ‘düşman’ diye tanımladıkları insanları öldürmeye hazırlanırsam çok yücelttikleri o ‘adam’ olabileceğimi söylüyor ve bunu kadınları aşağılayarak, ve aşağılamayı öğreterek yapıyor. Bana ömrümün büyük bir kısmında asker olmak dayatılıyor. Coğrafyamın güneyinde yaşayan insanlara karşı düşmanlık duyguları beslemezsem vatan haini ilan ediliyorum.
2009-2010 yılları arasında zorla askerlik yaptırıldım. 15 ay boyunca hayatıma, benden sözünün daha geçerli olduğu iddia edilen kişiler hükmetti. 27 yaşımda başladığım zorunlu askerlik boyunca o günden önce birlikte yeyip, içtiğim dostlarımın düşman olduğu beynime kazınmaya çalışıldı.
Bunun da üzerine, terhis belgemi aldıktan bir yıl sonra 2 Kasım 2011 tarihinde seferberlik adı altında savaş hazırlıklarına katılmam emredildi. Onlar aksini belirtene dek, asker olduğum söylendi. Anti-militarist, savaş karşıtı bir birey olarak, vicdanım seferberliğe katılmayı, savaş için hazırlanmayı reddediyor. Bir canlıyı öldürmenin, yani katilliğin meşrulaştırıldığı herhangi bir askerlik kurumu içinde yer almayacağım.
Savaş oyunlarına, birilerinin ceplerini doldurmaya alet olmayacağımı, elime silah alıp bana düşman olduğu söylenen insanları öldürme hazırlıkları yapmayacağımı, ne ordularının, ne savaş hazırlıklarının parçası ne de emir kulları olmayacağımı beyan ederim. Buna ek olarak, militarizmin öğretilerini uygulamayı, şiddeti normalmiş gibi günlük hayatımda kullanmayı ve dayattığı adamlık tanımlarına uymayı da reddederim.
Vicdanımı dinliyorum ve reddediyorum!
Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Avrupa Parlamentosu kararlarında vicdani ret
Vicdani ret kişinin ahlaki, dini veya siyasi görüşleri nedeniyle silahaltına alınmayı ret etmesidir. Vicdani ret hakkı, hukuki olarak öncelikle Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi’nin 18. maddesi, 29/2004 sayılı yasa ile onaylanan Birleşmiş Milletler Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin (Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi) 18. maddesi, 39/62 sayılı yasa ile onaylanan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 9. maddesinde belirtilen “düşünce, vicdan ve din özgürlüğü” kapsamında değerlendirilmektedir.
Vicdani ret hakkının kapsamını Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin denetim organı olan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi 22 numaralı Genel Yorumunun (1993) 11. paragrafında zorla silahaltına alınmanın kişilerin din, vicdani ve inançlarıyla ciddi şekilde çelişebileceğini vurgulanmıştır.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, 1987/46 ilke kararında devletleri vicdani ret hakkını tanımaya davet etmiş ve devletlerin bu hakkı kullananları cezalandırmaktan kaçınmaları gerektiğini belirtmiştir. Bunu takip eden 1989/59 ilke kararında Komisyon bir adım daha atarak vicdani ret hakkının İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi madde 18’de ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (MSHİUS) madde 18’de tanınan inanç özgürlüğünün bir parçası olduğunu belirtmiştir; 1993/84, 1995/83 ve 1998/77 ilke kararlarında da önceki ilkeler tekrarlanmış ve genişletilmiştir. Bu ilke kararları doğrultusunda BM İnsan Hakları Komisyonu, devletleri kanunlarını ve uygulamalarını gözden geçirmeye; vicdani retçiler için af ve hakların iadesi uygulamalarını yürürlüğe koymaya çağırmıştır.
Vicdani ret hakkını tanımayan istisnai ülkeler için Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi, 27 Eylül 2013 tarihinde 24/17 kararında bir kez daha çağrı yaptı.
5. Sayısı giderek artan birçok Devletin sadece zorunlu askerlik hizmetine değil gönüllü askerlik hizmetine de vicdani ret hakkını tanıdığını göz önünde bulundurur ve Devletleri askerlik hizmeti öncesi, askerlik hizmeti sırasında ve askerlik hizmetinden sonra yapılacak vicdani ret başvurularını kabul etmeleri yönünde teşvik eder;
8. Böylesi mekanizmaları olmayan Devletlerin, askerlik hizmetine vicdani rettin vaka bazında gerçekliğinin belirlenmesiyle ilgili bağımsız ve tarafsız karar verme mekanizmaları kurmaya yönelik çağrıda bulunur ve bunu yaparken, belli başlı inançların özü temeline vicdani retçiler arasında ayrım yapmama zorunluluğunu hesaba katar.
9. Zorunlu askerlik hizmetinin bulunduğu Devletleri, vicdani retçilere, vicdani ret sebeplerine uygun, askeri olmayan, kamusal yarar için ve cezalandırıcı olmayan çeşitli alternatif sivil hizmet seçenekleri sunma yönünde ısrarla teşvik eder.
12. Vicdani retçilerin hizmet şartları ve ekonomik, sosyal, kültürel, medeni ve siyasi haklarıyla alakalı olarak Devletlerin, gerek yasal olarak gerek uygulamada, vicdani retçilere karşı ayrım yapmaması gerektiğinin vurgular.
Vicdani ret hakkı aynı zamanda herhangi bir zamanda hatta profesyonel bir şekilde askerlik yaparken bile açıklanabilen ve kullanılabilen bir haktır. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Tavsiye Kararı No. 1742 (2006) “her zaman, yani askerlik hizmeti öncesinde, sırasında ya da sonrasında vicdani retçi olarak kaydedilebilme ve profesyonel ordu üyesiyken bile vicdani ret statüsü kazanabilme hakkı”na atıfta bulunmaktadır.
Anayasa Mahkemesi’nin vicdani ret konusundaki kararında (D.2/2013 – 13/2011) “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 9. maddesinde yer alan düşünce, vicdan ve din özgürlüğü Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası’nın yukarıda verilen 23. maddesinde sıralanan özgürlükler arasında yer almaktadır; Anayasa’nın 24. maddesinde de kişinin düşünce ve kanaatlerini açıklama hakkı olduğu ifade edilmektedir. Büyük Daire olarak oturum yapan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ilk kez 2011 yılında, Bayatyan ile Ermenistan arasındaki başvuruda verdiği kararla, daha önce Avrupa İnsan Hakları Komisyonunun konu hakkında verdiği kararlardan ayrıldı ve vicdani nedenle zorunlu askerlik hizmetine karşı olmanın, Sözleşme’nin 9. maddesi kapsamına giren bir hak/özgürlük olabileceğini karara bağladı” denmektedir.
Ayni kararda ayrıca “Vicdani retçi statüsünün ve bu statüye kabulle ilgili esas ve usullerin Askerlik Yasası’nda veya başka bir yasada düzenlenmemiş olması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından bir eksiklik, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine taraf devletin Sözleşme altındaki yükümlülüğünü ihmali olarak görülmekte ve bu eksiklik nedeniyle askerlik hizmetine karşı olan vicdani retçilerin cezalandırılmaları, kişilerin Sözleşme’nin 9. maddesinde yer alan özgürlüklerine müdahale olarak değerlendirilmektedir” denmektedir.
Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, vicdani ret hakkını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) madde 9’da güvence altına alınan din ve vicdan özgürlüğünün zorunlu bir gereği olarak kabul etmiştir.
AKPM, askerlik hizmetine alternatif oluşturabilecek sivil hizmete ilişkin kuralları belirlediği 337 sayılı Tavsiye Kararında (1967), vicdani retçiler ve askeri hizmetle yükümlü olanlar arasında eşitliğin gözetilmesi gerektiğine işaret etmiş; alternatif sivil hizmet süresinin en az normal askeri hizmet süresi kadar olması gerektiğini ve vicdani retçiler ile askeri hizmetle yükümlü olanlar arasında sosyal ve finansal eşitlik sağlanması gerektiğini belirtmiştir.
AKPM kararları doğrultusunda Bakanlar Komitesi 1987 yılında üye devletleri vicdani ret hakkını tanımaya ve ulusal mevzuatlarını belirtilen temel ilkelerle uyumlu hâle getirmeye davet eden Rec(87)8E sayılı tavsiye kararını almıştır.
AKPM aldığı kararlar sonucu Avrupa Konseyinin organı olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 7 Temmuz 2011 yılından sonra aldığı çeşitli mahkûmiyet kararları ile Türkiye’nin ve Ermenistan’ın vicdani ret hakkını tanımayarak AİHS madde 9’u yani düşünce, vicdani ve din özgürlüğü hakkını ihlal ettiğine hükmetmiştir. (Bayatyan v Ermenistan (2011), Erçep v Türkiye (2011), Savda v Türkiye (2012), Tarhan v Türkiye (2012))
Avrupa Konseyi kurumları tarafından geliştirilen ilkeler Avrupa Parlamentosu’nun 7 Şubat 1983, 13 Ekim 1989, 11 Mart 1993 ve 19 Ocak 1994 tarihli tavsiye kararlarına yansımıştır.
Avrupa Birliği Konseyi, 24 Haziran 2013 tarihinde kabül ettiği “AB din veya inanç özgürlüğünün korunması ve geliştirilmesi üzerinde kılavuzlar” dökümanında üye devletleri vicdani ret hakkına saygı duymaya çağrıştır.
[EU Guidelines on the promotion and protection of freedom of religion or belief]
