Yunanistan: Vicdani ret yasa tasarısı ve destek çağrısı
Yunan hükümeti, küçük değişiklikler içeren ve vicdani retçileri etkileyen bir yasa tasarısını duyurdu. Yasa tasarısı küçük iyileştirmeler içeriyor olsa da; uzun süredir beklenilen, vicdani retçiler için cezalandırıcı ve ayrımcı olmayan yasa ve uygulamaları getirmiyor. Aşağıda yasa tasarısı üzerine detaylı raporumuz yer alıyor.
Fotoğraf: Askeri geçit töreni. (Thessaloniki, Yunanstan, 2015.)
19 MART 2019
Yunanistan’daki vicdani retçiler WRI’ye; yasa tasarısının şu haliyle meclisten geçmesi durumunda bir fırsatın kaçırılmış olacağını ve Yunan hükümetine vicdani retçiler için uluslararası standartları sağlayan bir yasa yapmaları yönünde baskı yapmak için kritik bir zaman olduğunu rapor ettiler.
E-postalarınızla Yunanistan’daki vicdani retçilere destek verin
Yunanistan’daki vicdani retçilere destek olmak için lütfen bu mektubu (e-posta ile) ülkenizdeki Yunanistan Büyükelçiliğine gönderiniz. Yunanistan Büyükelçilikleri ve iletişim adresleri listesine buradan ulaşabilirsiniz.
Vicdani ret yasa tasarısı
Milli Savunma Bakanlığı 8 Mart’ta vicdani retçiler için değişiklikleri de öngören bir taslak yasa tasarısını web sitesine yükledi. Bir halka danışma süreci tamamlandı ve yasa tasarısı önce tartışılıp sonra da kurulda oylanmak üzere yakında meclise gelecek.
Yunanistan’daki vicdani retçiler tarafından da bildirildiği üzere taslak yasa tasarısı, birçok yönden vicdani retçilerin şartlarını iyileştirmiyor.
Alternatif sivil hizmetin cezalandırıcı nitelikte ve ayrımcı uzunluğu
İlk olarak, alternatif sivil hizmetin cezalandırıcı nitelikte ve ayrımcı olan uzun süresi değiştirilmedi. Yunanistan’da alternatif sivil hizmetin süresi prensipte askerlik hizmet süresinin iki katı kadardır. Ancak bu süre milli Savunma Bakanlığının kararı ile azaltılabiliyor. Pratikte alternatif sivil hizmet 15 ay ve askerlik hizmeti de çoğunluk için 9 ay olarak yapılıyor. Bu, alternatif sivil hizmet süresinin genelde askerlik hizmeti süresinden %66.7 daha uzun olduğu anlamına geliyor ve bu süre ve cezalandırıcı ve ayrımcıdır.
Bu yasa tasarısı da alternatif sivil hizmet süresinin askerlik hizmeti süresinin iki katı olması prensibini koruyor. Yasada yer alan böyle bir oran uluslararası standartlara göre cezalandırıcı ve ayrımcıdır ve mevzuattan çıkarılmalıdır.
Tasarıda, alternatif sivil hizmetin cezai ve ayrımcı uzunluğunun azaltılmasını sağlayabilecek bir hüküm bulunmaktadır. Ancak, alternatif sivil hizmetin süresini azaltma kararı Savunma Bakanlığının takdirine bırakılmıştır. Başka bir deyişle; bu yasa tasarısı İnsan Hakları Komitesi ve eski Din veya İnanç özgürlüğü Özel Raportörü tarafından önerildiği şekilde alternatif sivil hizmetin uzunluğunun azaltılmasını garanti edememektedir.
Yasa tasarısı ayrıca asgari sivil hizmet süresinin 12 ay olan (deniz kuvvetleri ve hava kuvvetlerinde) azami askeri hizmet süresine eşit olması gerektiğini belirtiyor. Ancak, askerlerin büyük çoğunluğu orduda sadece 9 aylık askerlik yapıyor.
Vicdani ret için başvuru prosedürleri
Taslak yasa, alternatif sivil hizmetin cezalandırıcı süresini azaltmadığı gibi vicdani ret için başvuru prosedürlerinde de kayda değer bir iyileşme önermemektedir. İnsan Hakları Komitesi’nin Yunanistan’a önerdiği şekilde, vicdani retçi statüsü edinmek için yapılan başvuruların değerlendirmesinin tam kontrolü sivil makamlara verilmiyor.
Prosedürlerin işleyişleri bakanın son kararı vereceği şekilde Milli Savunma Bakanlığında kalıyor. Tek değişiklik, başvuruları inceleyen ve bakana öneriler sunan 5 üyeli komitede yapılıyor. Yeni yasa tasarısı bu komitede iki yerine bir askeri yetkili olmasını öngörüyor.
Vicdani retçilerin tekrar tekrar cezalandırılması
Yasa tasarısı, İnsan Hakları Komitesi’nin önerdiği, aynı dava için iki kez yasal işlem yapılmaması anlamına gelen bir kanun ilkesi olan “ne bis in idem prensibini” de uygulamıyor. Mevcut mevzuat vicdani retçilerin veya askerlerin tekrar tekrar cezalandırılmasına imkân tanıyor ve bu durumun yeni yasada ele alınması gerekir. Bu konu özellikle, ne askerlik hizmeti ne de sivil hizmet yapmak istemeyen total retçileri ilgilendiriyor. Ayrıca, alternatif hizmetin cezai koşullarıyla baş edemeyen ve hizmeti tamamlamayanlar veya disiplin suçu nedeniyle vicdani retçi statüleri kaldırılmış olanlar ile sorunlu inceleme prosedürleri nedeniyle haksız yere vicdani retçi olarak tanınmamış olanları da ilgilendiriyor.
Sınırlı iyileştirmeler
Yasa tasarısı, Milli Savunma Bakanlığının savaş sırasında vicdani retçilerle ilgili hükümleri askıya alma yetkisinin kaldırılmasını öneriyor. Buna göre; bakanlık savaş sırasında vicdani retçileri asker yapamayacak.
Ayrıca, bir kişinin bakanlığa vicdani ret başvurusunun reddedilmesi ile ilgili itiraz etmesi durumunda, otomatik olarak askerliği askıya alınacak ve o kişi itirazı incelenene kadar askere çağrılmayacak.
Dahası, askerlik yapmakta olan kişiler için geçerli olan bazı uygulamaların vicdani retçileri de kapsayacak şekilde genişletilmesi öngörülüyor. Bunların arasında; seyahat masraflarının karşılanması ve hizmet öncesinde yapmakta oldukları işlerine hizmetten sonra geri dönebilmelerinin garanti altına alınması gibi konular yer alıyor.
Çözümlenmemiş konular
Bu sınırlı iyileştirmeler, vicdani retçilerin karşılaştığı ayrımcılığın en azından bir kısmını ele almak için olumlu olacaktır. Bununla birlikte, aşağıdakiler dâhil birçok sorun çözülememiştir:
* Askere alındıktan sonra vicdani ret hakkı. (Askerlik sırasında).
* Gönüllü/profesyonel askerler için vicdani ret hakkı.
* Adil yargılanma hakkının ihlal edilmesine son verilmesi. (Vicdani retçilerin askeri mahkemelerde yargılanmaları. Vicdani retçilerin gıyaben haber verilmeden yargılanmaları.)
* Yaşça büyük olanların maruz kaldığı, hizmetten kaçınmak için ödemeleri gereken paranın askerdekilere göre yüksek olması ayrımcılığı.
* Alternatif sivil hizmet esnasında verilen bir disiplin cezası sebebiyle vicdani retçi statüsünün kaldırılması uygulaması terk edilmelidir.
* Uluslararası insan hakları hukuku ve standartlarına aykırı olarak uygulanan tüm cezai ve idari yaptırımlar ile bekleyen kovuşturmalara son verilmelidir.
* Vicdani retçi statüsünden otomatik olarak çıkarılma koşulları. (Ayrıca bkz. Uluslararası Af Örgütü’nün OHCHR’ye yaptığı ilgili sunuş.)
Kaynak: WRI
Çeviri: VR
