Soğuk Savaş’a geri mi dönülüyor?
4 EYLÜL 2014
Ukrayna krizi, Rusya-NATO ilişkilerini Soğuk Savaş dönemine geri dönüldüğü kaygılarını uyandıracak bir noktaya taşıdı.
Afganistan’da, deniz korsanlığıyla mücadele ve barış operasyonları gibi alanlarda yapılan işbirliğine rağmen ilişkiler yıllardır kötü gidiyor.
Nato Rusya’yı, ülkenin doğusundaki ayrılıkçı güçlere yardım için Ukrayna’ya asker ve zırhlı araçlar göndermekle suçluyor. Bazıları bunu “gizli işgal” olarak tanımlıyor.
Rusya iddiaları reddediyor ve Batı yanlısı Ukrayna hükümetini saldırganlıkla suçluyor.
Peki ilişkilerin gerilmesinde başka nelerin rolü var?
Eski Doğu blokunun Nato üyeliği
‘Komünizmin çöküşü’nden sonra Doğu ve Orta Avrupa ülkeleri Rusya’nın olası bir saldırısına karşı NATO üyesi olmak istedi.
Nato üyeliği aynı zamanda, Batı değerleri ve standartlarına bağlılığın bir işareti olarak görüldü.
Berlin Duvarı’nın yıkılmasından yaklaşık 10 yıl sonra; 1999’da Nato üç eski Varşova Paktı üyesi ülkeyi; Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya’yı üyeliğe kabul etti.
2004’te eski Sovyet bloku ülkeleri Estonya, Letontya, Litvanya, Bulgaristan, Romanya, Slovakya ve Slovenya da ittifaka katıldı.
Rusya, NATO’nun Baltık Cumhuriyetleri’ne kadar genişlemesinden özellikle rahatsız oldu. Baltık Cumhuriyetleri eski SSCB’nin üyesiyedi ve Moskova tarafından “yakın çevre”nin bir parçası olarak görülüyordu.
Rus siyasetçiler tarafından sık sık kullanılan bu ifade eski Sovyet Cumhuriyetleri’nin Rusya’nın stratejik çıkarlarına aykırı davranmaması gerektiği anlayışını temsil ediyordu.
Bu hafta Galler’deki NATO zirvesinde Nato üyesi olmayan Finlandiya 28 üyeli ittifakla Ev Sahibi Ülke anlaşması imzalayacak. Bu anlaşmayla Finlandiya üs değilse bile Nato’ya lojistik destek sağlayacak.
Hiçbir NATO ülkesinin Finlandiya kadar Rusya’yla bu denli uzun sınırı yok.
İsveç de anlaşmayı imzalamaya karar verdi. Ama henüz tarih belli olmadı.
İki Kuzey Avrupa ülkesi Nato’yla yakın işbirliğine hazır ve gelecekte ittifaka üye olabilir.
2008’de NATO Gürcistan’a da üyelik perspektifi sundu. Kremlin NATO’nun Ukrayna’yla yakın işbirliğini olduğu gibi bunu da doğrudan bir kışkırtma olarak gördü.
Geçen ay Ukrayna Başbakanı Arseniy Yatsenyuk, Parlamento’dan NATO üyeliğinin önündeki engelleri kaldırmasını isteyeceğini açıkladı.
Bu tür bir girişim daha önce, kitlesel gösterilerin ardından Şubat’ta devrilen eski Rusya yanlısı Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç tarafından engellenmişti.
Füze kalkanı krizi
ABD öncülüğünde bir anti balistik füze kalkanı sistemi kurulması Rusya’yı alarma geçirdi. Nato füze kalkanının İran ve Kuzey Kore gibi ülkelerden gelebilecek bir saldırıya karşı savunma amaçlı olduğunu, Rusya’yı hedef almadığını öne sürdü.
Nato şimdi Romanya, Çek Cumhuriyeti ve Polonya’da bu amaçla füze konuşlandırmaya başlıyor.
Rusya Aralık 2013’te NATO’nun projesine misilleme olarak Kaliningrad’a İskender füzeleri konuşlandırdı.
Gürcistan savaşı
Ağustos 2008’de Rusya ile Gürcistan arasındaki savaş Rusya ile Nato ilişkilerini gerdi.
Nato 2002’de oluşturulan Nato-Rusya konseyini askıya aldı. Sonrasında da Rusya Nato’yla askeri işbirliğini.
Sırbistan’ın tarihi bir müttefiki olan Rusya, Belgrad’ı Kosova konusunda hararetle destekliyordu.
Sırbistan, Kosova’nın 1999’da NATO’nun yardımıyla ilan ettiği bağımsızlığını hiçbir zaman tanımadı.
