“Engelli Web 2018”: Türkiye’de erişim engelleri raporu açıklandı
İfade Özgürlüğü Derneği adına Prof. Yaman Akdeniz ve Ozan Güven tarafından hazırlanan “Engelli Web 2018” raporu, Türkiye’nin ifade özgürlüğünde geldiği durumu gözler önüne seriyor. Rapor, Türkiye’den erişime engellenen web siteleri, haberler ve sosyal medya içeriklerini mercek altına alıyor.
Türkiye’den erişime engellenen web siteleri, haberler ve sosyal medya içeriklerinin toplamına dair resmi istatistiki bilgi bulunmuyor. Akdeniz ve Güven hazırladıkları raporda, tespit edebildikleri verilere yer veriyor. Rapora göre, 2018 yılı içinde 52 bin 156’sı Bilgi Teknolojileri ve iletişim Kurumu (BTK) tarafından olmak üzere Türkiye’den en az 54 bin 903 web sitesine erişim engellendi. 2018 yılında erişime engellenen web sitelerinin yaklaşık yüzde 22’sini kumar ve bahis siteleri oluşturuyor.
Böylece 2007’den 2018 yılı sonu itibarıyla Türkiye’den erişime engellenen web sitesi sayısı, 587 farklı kurum tarafından verilen 212 bin 200 farklı karar ile en az 245 bin 825’e çıktı.
Akdeniz: Sansür mekanizması korkunç boyutlarda
Türkiye’nin de üyesi olduğu Avrupa Konseyi ülkeleri arasında Türkiye’de olduğu kapsamda internet içeriklerine müdahale eden başka bir ülke yok. DW Türkçe’ye konuşan Prof. Yaman Akdeniz, Türkiye’deki internet sansür mekanizmasının korkunç boyutlara vardığını belirterek, “Diğer ülkelerde çocuk pornografisi, nefret söylemi ya da telif hakları için engellemeler yapılırken Türkiye’de çok daha geniş bir mekanizma söz konusu” diyor.
“Engelli Web” raporuna göre, 2018 yılı içinde erişime engellenen haber adresi en az 3 bin 306… Medya kurumlarının dağılımında ise 204 haber ile Sözcü gazetesi 2018 yılında en çok haberi engellenen haber sitelerinin başında geliyor. İkinci sırada 196 haberine erişim engeli gelen Cumhuriyet, üçüncü sırada ise 190 habere getirilen engel ile Hürriyet gazetesi yer alıyor. Rapor, Sözcü’nün 23, Cumhuriyet’in 22 ve Hürriyet’in de 67 engellenen haberi web sitesinden kaldırdığını da gösteriyor.
Engellenen haberler siliniyor
Rapora göre, 2014’ten 2018 sonu itibariyle toplamda “en çok haberi engellenen haber sitesi” listesinin başını, 721 haber ile Hürriyet çekiyor. Hürriyet’i 641 haber ile Sabah, 585 haberle T24, 580 haberle Sözcü ve 549 haber erişim engeliyle Cumhuriyet izliyor. Rapordaki kategoriler arasında “erişime engellenen haberleri en çok kaldıran ve silen haber siteleri” de yer alıyor. Bu kategoride, 2018 yılında erişime engellenen 138 haberinin 135’ini sitesinden kaldıran OdaTV ilk sırada yer alıyor. İkinci sırada 133 haberinin 115’ini kaldıran T24 ve üçüncü sırada 77 haberin tamamını kaldıran Akşam gazetesi yer alıyor. Siyasi içerik nedeniyle silinen haberlerin yanı sıra, kişisel haklara saldırı da haber engelleme gerekçeleri arasında yer alıyor.
Kamu kurumlarının da engelleme yetkisi var
Akdeniz ayrıca, kurumlara verilen geniş yetkilere de dikkat çekiyor. 2007 yılında sadece Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) ve mahkemelerde olan erişim engelleme yetkisinin bugün kanunda yapılan değişikliklerle çok sayıda kamu kurum ve kuruluşuna verildiğini, yetki verilen kurum sayısının giderek arttığını ve yapılan yetkilendirmeler ile engellemelerin meşru kılındığını söylüyor.
Türkiye’de erişim engelleme yetkisi, yargı kurumlarının yanı sıra kanunlarla çok sayıda idari kuruma da verilmiş durumda… Sermaye Piyasası Kurulu, Sağlık Bakanlığı, Türkiye Jokey Kulübü, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı, bu kurumlardan bazıları. 2018’de engellenen 54 bin 903 web sitesinin bin 196’sı yargı kararları ile erişime engellenirken geri kalan siteler, bakanlıkların yanı sıra, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Spor Toto Teşkilat Başkanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı ve Türkiye Jokey Kulübü tarafından engellendi.
“Hükümetin son savaş alanı”
Yaman Akdeniz’e göre, internet, hükümetin kontrol altına almaya çalıştığı “son savaş alanı.” 2007 yılında erişim engelleme kararlarındaki çıkış noktasının “çocukları zararlı içerilerden korumak” olduğunu hatırlatan akademisyen, “12 yıllık süreçte engellemelerin norm haline geldiğini ve hesap verebilirlik ilkesinin uygulanmadığını görüyoruz. Bir liste hazırlanıyor, engelleme yapılıyor ve kimse sorgulamıyor” diye konuşuyor.
Yaman Akdeniz, verilen kararlarla içeriğin ortadan kalkmadığına dikkat çekerek “hukuka aykırı” ya da “zararlı içeriklerle mücadele” gerekçesiyle getirilen erişim engelleme kararlarının etkili bir yöntem olmadığını belirtiyor. Akdeniz, “VPN ile gene bu sitelere girebiliyorsunuz. İki içerikten dolayı koskoca platforma erişimi engelliyorsunuz. Bu yaklaşım, demokratik toplumlarda kabul edilebilir olmamakla beraber demokratikleşme sürecine de zarar verecek düzeye geldi” diyor.
Sosyal medya engellemeleri
Raporda geniş yer alan erişim engellemelerinden biri de sosyal medya platformlarına ait… Türkiye, Twitter’da en çok hesabın kapatılmasını ve içeriklerin kaldırılmasını talep eden ülke konumunda. 2018 yılında Twitter’a bin 105 mahkeme kararı ve 12 bin 897 çıkartma talebi gönderen Türkiye, bu taleplerle 22 bin 998 Twitter hesabının kapatılmasını talep etti. Twitter ise 2018’de sadece 497 hesabı ve bin 819 tweeti erişime engellediğini açıkladı. Diğer yandan, Twitter’a gönderilen mahkeme kararlarında da bin 105 kararla Türkiye ilk sırada yer alıyor. Türkiye’yi 372 kararla Rusya ve 107 kararla Brezilya takip ediyor.
Facebook açısından da durum farklı değil… Facebook’un 2018 yılı içinde Türkiye’den çıkardığı içerik sayısı, 2 bin 381. Toplamda 2013’ten 2018 sonu itibariyle Facebook’tan çıkartılan içerik sayısı ise 23 bin… Türkiye, Facebook’tan en çok içerik çıkartılan ülkeler arasında dördüncü sırada yer alıyor.
Dünyanın en çok ziyaret edilen beşinci sitesi olan Wikipedia da 2017’den bu yana Türkiye’de erişim engeline takılan web sitelerinden biri olarak biliniyor.
İçişleri Bakanlığı tarafından “1 Ocak-31 Aralık 2018 Yılı İçerisinde Yürütülen Operasyonlar” başlıklı açıklamada yer alan verilere göre, “terör örgütü propagandası” gerekçesiyle hakkında işlem yapılan sosyal medya hesabı sayısı 42 bin 406 ve hakkında yasal işlem başlatılan kişi sayısı ise 18 bin 376. Ancak “Engelli Web 2018” raporuna göre bu sayı, bakanlığın haftalık yaptığı açıklamalarla birbirini tutmuyor. Raporda, “Yıl sonu açıklamasına göre yaklaşık 16 bin daha fazla sosyal medya hesabı incelenmiş ve yaklaşık 5 bin daha fazla kişi hakkında yasal işlem yapılmıştır” deniyor.
Burcu Karakaş / İstanbul
Kaynak: Deutsche Welle Türkçe
**
2019’un ilk 6 ayında 287 gazeteci yargılandı, 11’i tutuklandı – Gazete Karınca
