Chilcot Raporu: İşgal son çare değildi; Irak halkı çok acı çekti
İngiltere’de, Tony Blair hükümetinin 2003’teki Irak Savaşı öncesi ve sonrası aldığı kararlara yönelik en kapsamlı soruşturmanın bulgularını içeren ve 7 yıldır merakla beklenen Chilcot Raporu kamuoyuna açıklandı.
06 Temmuz 2016
Raporu hazırlayan soruşturma komisyonunun başkanı Sir John Chilcot, eski İngiltere Başbakanı Tony Blair’i sert bir dille eleştirdi ve “Askeri harekat son seçenek değildi” dedi.
Sir John Chilcot, İngiltere’nin Irak’ın silahsızlanmasına yönelik barışçıl tüm seçenekler tüketilmeden işgale katılmayı seçtiğini, Irak’ın işgali sonrasına yönelik planlamanın ve hazırlıkların da yetersiz olduğunu söyledi.
Chilcot, ayrıca İngiliz hükümetinin ‘Irak’ta askeri harekata katılmanın yasal temeli var’ şeklindeki savının da tatmin edici olmaktan uzak olduğunu belirtti.
Sir John Chilcot, raporu kamuoyuna duyurmadan önce BBC’ye yaptığı açıklamada gelecekte Irak Savaşı benzeri askeri operasyonların çok daha dikkatli bir analiz ve siyasi hüküm sonrası yapılmasını umduğunu söyledi.
“Blair’in görüşü doğru değildi”
Soruşturma Komisyonu Başkanı Sir John Chilcot’nun açıklamasından dikkat çeken kısımlar şöyle:
“İngiltere’nin Irak politikası kusurlu istihbarata dayalıydı. İstihbarat sorgulanmalıydı, ancak bu yapılmadı.”
“Irak o dönemde herhangi bir tehdit teşkil etmiyordu. Kesin bir şekilde ülkenin kitle imha silahlarının risk teşkil ettiği yönündeki hükmün de haklı bir gerekçesi yoktu.”
“Dönemin başbakanı Tony Blair’in, ‘Irak’ta işgal sonrası yaşanacak problemler önceden bilinemezdi’ şeklindeki görüşü doğru değildi. Irak’ta iç savaş ve El Kaide’nin faaliyet gösterme riski olduğu yolunda uyarılar vardı.”
“Tony Blair, daha 28 Temmuz 2002’de dönemin ABD Başkanı George W Bush’a gönderdiği bir mektupta, ‘Ne olursa olsun, seninleyim’ yazdı.”
“Blair, ABD’nin politikalarını etkileme yeteneğini abarttı.”
“Irak halkı çok acı çekti”
“İngiltere Savunma Bakanlığı işgali aceleyle planladı ve oluşan güvenlik tehditleri karşısında yavaş reaksiyon gösterdi. Özellikle de çok sayıda askerin ölümüne neden olan el yapımı bombalar konusunda…”
“İngiltere’nin, 2007 yılında Basra’da aktif olarak İngiliz güçlerini hedef alan bir milis grubu ile esir değişimine dayalı bir anlaşma yapmasının en iyi seçenek olması küçük düşürücüydü. İngiltere’nin Irak’taki askeri rolü başarıdan çok uzaktı.”
“Irak’ta işgal ve istikrarsızlık sonucu Temmuz 2009 tarihi itibarı ile en az 150.000 Iraklı, muhtemelen çok daha fazlası, hayatını kaybetti. Ölenlerin çoğu sivildi. Bir milyondan fazla kişi de evsiz kaldı. Irak halkı çok acı çekti.”
Ölen askerin kardeşi: Blair terörist
Chilcot raporunda ayrıca, 2003-2009 yılları arası Irak’ta hayatını kaybeden 179 İngiliz askerinin ailelerinin bazı sorularının yanıtlanmasını yardımcı olmasını umduğunu da belirtti.
Chilcot Raporu’nun açıklanması sonrası Irak’ta ölen İngiliz askerlerinden bazılarının ailelelerinin avukatları da bir basın toplantısı düzenledi. Avukatlar, Sir John Chilcot’a rapor için teşekkür etti.
Kardeşini Irak’ta kaybeden bir İngiliz ise, “Tony Blair teröristtir” dedi.
Asker yakınları dava açabilir
Irak’ta ölen 179 İngiliz askerinden 29’unu temsil eden avukatlar, Chilcot Raporu’nun Blair, bakanları ya da dönemin İngiliz hükümeti aleyhine dava açılmasına zemin hazırlayabileceğini söylüyor.
Aileler, Blair ve dönemin yetkilileri hakkında dava açıp açmamayı değerlendirecek.
Blair: İyi niyetle alınmış bir karardı
Eski İngiltere Başbakanı Tony Blair ise, Chilcot Raporu ile ilgili yaptığı açıklamada, Saddam Hüseyin’e karşı askeri harekatın ‘iyi niyetle ve ülkenin çıkarları doğrultusunda alınmış bir karar olduğuna inandığını’ söyledi.
Tony Blair, “Saddam Hüseyin’in iktidardan uzaklaştırılmasının bugün Ortadoğu’da ve herhangi bir başka yerde gözlemlediğimiz terörizmin nedeni olduğuna inanmıyorum” dedi.
Blair ayrıca, yapılan yanlışların tüm sorumluluğunu üstleneceğini belirtti.
Soruşturma 7 yıl sürdü
İngiltere’nin, dönemin başbakanı Tony Blair’in kararı ve parlamentonun onayı sonrası 2003’te Irak’ın işgaline katılması, ülkenin dış politikada son 50 yılda aldığı en tartışmalı kararlardan biriydi.
2001-2009 yılları arasındaki olayları inceleyen Chilcot Komisyonu’nun faaliyetleri İngiltere’ye yaklaşık 10 milyon sterline mal oldu.
Blair, Brown ve bazı eski bakanlar ile dönemin üst düzey askeri ve istihbarat yetkilileri dahil 150’den fazla kişi Komisyon’a ifade verdi. 150.000’den fazla resmi belge de incelendi.
Başta bir sene sürmesi planlanan soruşturma, tam 7 yıl sürdü. Chilcot Raporu, 2 milyon 600 kelimeden oluşuyor.
İngiltere’de daha önce Irak Savaşı’yla ilgili olarak olarak hazırlanan soruşturma raporlarında özellikle istihbarat alanında yapılan hatalara dikkat çekilmiş, ancak hiçbir hükümet yetkilisi doğrudan suçlanmamıştı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi raporu inceleyecek
Uluslararası Ceza Mahkemesi, Pazartesi günü raporda adı geçenlerle ilgili olarak soruşturma açılıp açılamayacağını tespit etmek için raporu kapsamlı şekilde inceleyeceğini açıklamıştı. (BBC Türkçe, ZETE)
