AİHM, vicdani retçi olduğu gerekçesiyle askerlik yapmayı reddeden Enver Aydemir’in açtığı davada Türkiye’nin AİHS’nin işkence ve kötü muameleyi yasaklayan 3’üncü maddesini ihlal ettiğine karar verdi.
Aydemir 2007’de zorla askere alınmış, ‘emre itaatsizlik’ nedeniyle hakkında cezai süreç başlatılmıştı. Tutuksuz yargılanırken ‘kaçak’ duruma düştükten sonra 2009’da yakalanan Aydemir’e 2011’de hapis cezası verildi. Türkiye, Aydemir’e de 18 bin Euro tazminat ödeyecek.
**
Aşağıda, AİHM’in vermiş olduğu kararın özet kısmının çevirisi var.
Askerlik Hizmetini Reddeden ve Vicdani Retçi Statüsü Talep Eden Bir İnsanın Kötü Muameleye Maruz Kalması
07.06.2016
Enver Aydemir v. Turkey (başvuru no. 26012/11) davası ile ilgili bugünkü Daire yargılamasında (1), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi oy birliği ile:
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Makale 3’ün (insanlık dışı veya aşağılayıcı muamelelerin yasak olması) ihlal edildiği kararını verdi.
Dava, Aydemir’in dini inançlarını öne sürerek askerlik hizmetini reddetmesi, devamında ona karşı işleyen hukuki süreç ve reddinden dolayı kötü muameleye maruz kaldığı iddiaları ile ilgiliydi.
Mahkeme özellikle, Aydemir’in insanlık dışı ve aşağılayıcı muamelelere maruz kaldığı, mahkeme öncesi tutuklama sürecinde 24-25 Aralık 2009 günlerinde şiddete uğradığı ve arka araya yargılanıp mahkum edildiği kararını verdi.
Mahkeme ayrıca Aydemir’in ifadesinin olaylardan ve şikayette bulunduğu tarihten bir ay sonra alınması ve kendisine şiddet uygulayanlara açılan davaların olaylardan altı yıl sonra hala beklemekte olması sebeplerinden dolayı yetkililerin soruşturmayı yürütürken gerekli ihtimamı göstermedikleri kararını verdi.
Mahkeme, vicdani retçi statüsü talep ederken öne sürdüğü argümanların askerlik hizmeti yükümlülüğünü yerine getirmesine engel teşkil eden dini inançlara dayanmadığı gerekçesiyle, Aydemir’in laik Türkiye Cumhuriyeti’nin çıkarları için zorunlu askerlik hizmetini reddetmesinin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Makale 9’un (düşünce, vicdan ve inanç özgürlüğü) kapsamına girmediği kararını verdi. Dolayısıyla, mahkeme bu şikayeti Makale 35 § 3 gereğince Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu olmadığı için reddetti.
(1) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Makale 43 ve 44’e göre bu Daire yargılaması sonucu verilen hüküm nihai değil. Kararın açıklanmasından sonraki üç aylık süre içinde herhangi bir taraf davanın Büyük Daire tarafından görülmesini talep edebilir. Böyle bir talep durumunda, beş jüriden oluşan bir heyet davanın daha fazla incelemeye gerek duyup duymadığını değerlendirir. Gerek olduğuna karar verilirse, Büyük Daire davayı üstlenir ve nihai bir karar verir. Eğer talep geri çevrilirse, Daire kararı o gün nihai olur. Nihai olan bir karar, uygulanmasının yönetimi için Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne iletilir.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi – Okumak için tıklayın
Kararın bütününü okumak için tıklayın (İng)
**
Arka Plan Bilgisi:
Vicdani Retçi Enver Aydemir’in Maltepe Askeri Cezaevinde uğradığı işkence ve kötü muamele ile ilgili başvurusu AİHM tarafından 2014 Aralık ayında “kabuledilebilir” bulunmuştu.
AİHM’e, “Göstermelik olarak açılan “asta müessir fiil” suçundan iki kişi hakkında dava açıldığını, soruşturma makamı olan Savcılığın başvurucuyu uzman bir tıbbi kuruluşa muayene yaptırmaması, şikayetçilerin talebine rağmen Adli Tıp Kurumu veya benzeri uzman bir kuruluşa sevkedilmemesi, cezaevindeki kamera kayıtlarının istenmemesi ve sonuç olarak işkence şikayeti konusunda “takipsizlik kararı” verilmesi ve bu karara yapılan itirazın de reddedilmesi; Askeri savcılık, işkence suçu ile açılan soruşturma için gerekli delilleri (tıbbi rapor, kamera kaydı vs.) toplamadığı, başvurucunun vicdani retçi olması nedeniyle işkence görmesi hem de etkin bir soruşturma yapılmaması gerekçesiyle Sözleşmenin 3. Maddesi ihlal edildiği”
ve
“başvurucunun vicdani reddini açıklamasına rağmen sürekli olarak askerlik yapma konusunda zorlanması, askeri üniformayı giymeyeceğini ve askeri techizatı kullanmayacağını belirtmesine rağmen sırf bu inanç ve düşünceleri nedeniyle hakarete maruz kalması ve aşağılanması, başvurucunun vicdani red konusunda ısrar etmesi nedeniyle birkaç defa tutuklanması, uzun süre tutuklu kalması ve özellikle Maltepe Askeri Cezaevinde işkenceye maruz kalması, vicdani reddini açıklayan ve askerlik yapmayacağını ısrarla tekrar eden başvurucuya yapılan muamele nedeniyle Sözleşmenin 3. Maddesi ihlal edildiği” konusunda başvuru yapılmış idi.
AİHM bu başvuruyu değerlendirip “kabuledilebilirlik” kararı verdi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3 ve 9. maddesi bağlamında (başvurucunun işkence görmesi ve vicdani reddini açıklaması bağlamında inanç özgürlüğü ihlali konusunda) Türkiye hükümetinden savunma istedi.
