“ASKER KAÇAĞI” İFADESİ NEDEN SORUNLU?
Askerlik ile alakalı karşımıza çıkan pek çok haberde “asker kaçağı” ifadesinin kullanıldığını görüyoruz. Daha önce yapmış olduğumuz bir analizde “firari asker” söyleminden hareketle medyada militarist dilin nasıl inşa edildiğinden söz etmiştik. “Asker kaçağı” ifadesinin ise “firari asker” söyleminden bile daha sorunlu olduğunu belirtmemiz gerekir.
Bu bağlamda Radikal gezetesi internet sitesinde 15 Temmuz 2014 tarihli yayınlanan bir haber metnini ele alalım:
*
‘Asker kaçağı dikkat, alternatif yol bak!’
CHP Tarafından meclise sunulan bedelli askerlik teklifi asker kaçaklarında heyecan yarattı. Bedelli Askerlik Platformu sözcüsü Ali Deniz Keşkül, “Twitter’da bulunan @izmirde_cevirme, @istcevirme, @ankaradacevirme adlı hesaplar sayesinde hangi yollarda çevirme olduğunu öğreniyoruz. Çevirmenin olduğu yollardan uzak durarak GBT kontrolünden kaçıyoruz” dedi.
CHP Manisa Milletvekili Hasan Ören’in, TBMM Başkanlığı’na sunduğu bedelli Askerlik Teklifi asker kaçaklarında heyecan yarattı. Teklif, yıl sonu itibariyle 28 yaşından gün alanların 15 bin lira ödemeleri şartıyla temel askerlik eğitimine tabi tutulmaksızın askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılmalarını öngörüyor. Bedelli askerlik bekleyen binlerce asker kaçağı ise sosyal medya üzerinden örgütlenerek bedelli askerlik çıkması için kamuoyu oluşturmaya çalışıyor. Asker kaçaklarının, ‘http://www.bedelliaskerlik2010.net/’ adlı bir internet sitelerinin yanı sıra, ‘bedelli askerlik’ adında bir de platformları bulunuyor. Belirli zamanlarda bir araya gelerek toplantılar düzenleyen asker kaçakları, bedelli askerliğin tekrar çıkması için mecliste bulunan siyasi parti vekilleriyle de görüşüyor. Asker kaçağı olan yüzlerce kişiye yüksek miktarlarda para cezası kesildiğini söyleyen Bedelli Askerlik Platformu sözcüsü Ali Deniz Keşkül asker kaçaklarının yaşamlarını Radikal’e anlattı…
‘BEYLER YOLDA ÇEVİRME VAR’
“Türkiye İstatistik Kurumu Verilerini (TÜİK) incelediğimizde toplam 800 bin civarında asker kaçağı olduğunu tespit ettik. Her ay ortalama 35 bin kişi asker kaçağına düşüyor. Bu asker kaçaklarının içinde devlet memuru da var, öğrenci de var, işletme sahibi olan da var. GBT kontrolüne yakalanmamak için alternatif çözümler arıyoruz. Örneğin Twitter’da trafik için kullanılan, ‘@izmirde_cevirme , @istcevirme , @ankaradacevirme’ adlı hesaplar var. Asker kaçakları bu hesapları takip ediyor. Örneğin İzmir yolunda çevirme varsa hemen, ‘beyler İzmir yolunda jandarma çevirmesi var. Alternatif yolu kullanın’ diye Tweet’ler atılıyor. O yolu kullanan asker bir kaçağı hemen o yoldan kaçıyor.”
11 BİN LİRA PARA CEZASI’
“En son bedelli askerlik düzenlenirken asker kaçaklarına verilen para cezaları da yeniden düzenlendi. Son düzenlemeye göre yakalansanız da, kendiniz teslim olsanız da çok büyük miktarda para cezalarına çarptırılıyorsunuz. Hatta bedelli askerlik ücretini aşan para cezaları bile var. Ç.K. adındaki arkadaşımız 1579 gün asker kaçağı olduğu için GBT kontrolü sırasında yakalandı ve kendisine 11 bin 117 lira para cezası kesildi. Yani bu arkadaşımız hem bu parayı verecek hem de askere gidecek. Şu ana kadar 5 kişi bana ulaşarak para cezasına çarptırıldıklarını bildirdi.’’
FORMÜL 15+25 OLMALI “Daha önce çıkarılan bedelli askerlikten faydalanma yaşı 30’du. Ayrıca bedelli için istenen para da 30 bin liraydı. Hem yaş olarak hem de ücret olarak en son çıkarılan bedelli askerlik düzenlemesi insanların beklentisini karşılamadı. Dolayısıyla çok az insan bedelli askerlik için başvurdu. Hatta başvuranların bir kısmı ikinci taksitlerini ödeyemediği için bedelli askerlikten faydalanamadı bile. Biz 15+25 formülünü öneriyoruz. İstenilen para miktarı 15 bin lira olsun, en düşük yaş sınırı da 25 olsun.”
*
Daha önceki analizlerimizde Radikal’den İsmail Saymaz’ın bir haberini incelemiş ve haber dilinin militarizme duyarlı bir şekilde nasıl inşa edildiğine bir örnek olarak sunmuştuk. Bu metinde ise olumlu ve olumsuz bazı noktalar mevcut.
Olumlu; çünkü zorunlu askerlikten mağdur olan bireylerin bir araya gelerek oluşturdukları bir topluluğun sözcüsünün ifadelerine yer veriyor ve mağduriyet yaşayan bireylerin tanıklıklarını aktarıyor. Haberin dili militarizmin bakış açısından değil, militarizmden mağdur olan bireylerin bakış açısından hareketle kurgulanmış durumda. Özellikle GBT kontrolünün gözetleyici işlevini gözler önüne seren metin, bireylerin bu gözetim mekanizmasına karşı geliştirdikleri taktikleri aktarıyor.
Haberin militarizm açısından olumsuz tarafı ise sıklıkla “asker kaçağı” ifadesinin kullanılması. Haberin toplam 7 yerinde asker kaçağı ifadesi, her paragrafta en az bir kere kullanılıyor. Platform sözcüsünün ifadeleri bir yana, haberin olayı sunuş kısmında asker kaçaklarından söz ediliyor ve giriş bu şekilde yapılıyor. Sivil toplumda yaşayan ve askerlikle herhangi bir ilişkisi bulunmayan bireylerin “askerlik” üzerinden tanımlanması son derece sorunlu. “Kaçak” ifadesi de adeta bu bireyler bir suç işliyormuşcasına onları kriminal hale getiriyor.
Oysa bireylerin kendilerini “asker kaçağı” olarak tarif etmemeleri gerekir. “Asker kaçağı” olmak, zorunlu askerlik müessesesini meşru kılar. Militarizmin dilde etkin olduğu en önemli ifadelerden biridir asker kaçağı ifadesi. Askerlik zorunlu bir alan ve ondan kaçan insanlar var gibi bir anlam inşası, zorunlu askerliği meşrulaştırır. Oysa zorunlu askerlik zaten olmaması gereken birşeydir ve bunu reddeden hiç kimse “kaçak” olarak nitelendirilmemelidir. Bu insanlar kaçak değil, yaşamlarının bir kısmında silah tutmak, insan öldürmeyi öğrenmek istemeyen, sivil yaşantısına devam etmek arzusunda gayet haklı olan bireylerdir.
Ülkemizde 800 bin bireyin “asker kaçağı” olması zorunlu askerliğin bu toplumda istenmediğini ve ciddi bir sorun olduğunu gösteriyor. Aynı zamanda “ordu-millet” söyleminin de bir mit olduğunu…
Bunun çözümü ise bedelli askerlik değil, zorunlu askerliğin kaldırılması veya vicdani ret hakkının sağlanması. Bedelli askerlik yoksulların aleyhine bir uygulama ve sosyal adaletsizliğe neden olmakta. Bedelli için gür çıkan sivil toplumun sesi, zorunlu askerliğin kaldırılması için de gür çıkmalı ki militarizm bu toplumda aşılabilsin.
Ne var ki bu böyle olmuyor. Çünkü askerlik yalnızca bir kurumdan öte, kültürel olarak bir anlam ifade eden, özellikle “erkekliği” inşa eden bir gösterge. Kültürel bir gösterge olarak askerliğe de bundan sonraki analizlerimizde değineceğiz…
“Asker kaçağı” ifadesinin sorunlu yanlarını bizimle paylaşan takipçimiz Queen Anatolia’ya teşekkür ediyoruz…
