Avrupa Vicdani Ret Bürosu, Avrupa Konseyi (AK) bölgesinin yanı sıra Rusya (eski AK üye ülkesi) ve Belarus’u (aday AK üye ülkesi) da kapsayan Avrupa’da Askerlik Hizmetine Vicdani Ret 2022/23 Yıllık Raporunu 12 Mayıs’ta yayınladı.
Genel olarak, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı devam eden saldırganlık savaşı ve cesur vicdani retçiler ve pasifistlerin bir sonucu olarak, askerlik hizmetini vicdani ret hakkı 2022 yılında Avrupa gündeminde daha üst sıralarda yer almıştır.
“Savaşın devam etmesi, diplomasinin ve siyasetçilerin trajik bir başarısızlığının yanı sıra militarizmin ve savaş vurguncularının kanlı bir zaferini teşkil etmektedir.” EBCO Başkanı Alexia Tsouni yaptığı açıklamada, askeri seferberlik ve savaşa karşı çıkanların kovuşturulması, temel insan haklarının açık bir ihlali anlamına geldiği gibi, en azından savaşa karşı çıkanlara vize (C ve D tipi) vermek yerine, Avrupa’nın tüm Ruslara karşı ayrım gözetmeksizin yaptırım uygulaması anlamına da gelmektedir.” dedi.
Uluslararası #ObjectWarCampaign (Rusya, Belarus, Ukrayna) çerçevesinde de dahil olmak üzere giderek daha fazla ilham verici ses barış çağrısında bulunuyor (dünya çapında sivil toplumdan barış sesleri): Avrupa Vicdani Ret Bürosu (EBCO), Uluslararası Uzlaşma Kardeşliği (IFOR), War Resisters’ International (WRI) ve Connection e.V. tarafından ortaklaşa başlatılan #ObjectWarCampaign (Rusya, Belarus, Ukrayna: Asker kaçakları ve vicdani retçiler için koruma ve sığınma) çerçevesinde de dahil olmak üzere, dünya genelinde barış çağrısı yapan sesler artmaktadır.
Haziran 2022’de 20 ülkeden 60 örgüt Avrupa Parlamentosu’na bir çağrı göndererek Ukrayna savaşının tüm taraflarındaki asker kaçakları ve vicdani retçilere yönelik koruma ve desteğin neden gerekli ve doğru olduğunu detaylandırdı. 6 Nisan 2022 tarihinde Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel, Rus askerlerine firar etmeleri çağrısında bulunmuş ve onlara mülteci hukuku kapsamında koruma sözü vermişti. Şu ana kadar bu söz yerine getirilmedi. ObjectWarCampaign kapsamında herkesin imzalayabileceği bir dilekçe hazırlandı ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ve Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola’ya hitaben yazıldı. Dilekçede Rusya, Belarus ve Ukrayna’dan gelen vicdani retçiler ve asker kaçaklarının sığınma haklarının ev sahibi devletler tarafından korunması gerektiği vurgulanıyor.
EBCO, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini şiddetle kınamakta ve tüm askerleri çatışmalara katılmamaya ve askere alınan herkesi askerlik hizmetini reddetmeye çağırmaktadır. EBCO, her iki tarafın ordularına zorla ve hatta şiddet kullanarak asker alma vakalarının yanı sıra vicdani retçilere, asker kaçaklarına ve şiddet içermeyen savaş karşıtı protestoculara yönelik tüm zulüm vakalarını kınamaktadır. Askerlik hizmetini vicdani ret hakkı, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin (MSHUS) 18. Maddesi ile güvence altına alınan düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkının doğasında yer almaktadır ve MSHUS’nin 4(2) Maddesinde belirtildiği üzere olağanüstü hallerde dahi sınırlandırılamaz.
EBCO Rusya’ya, savaşa katılmayı reddeden ve Ukrayna’nın Rus kontrolündeki bölgelerinde bulunan bir dizi merkezde yasadışı olarak gözaltında tutulan yüzlerce asker ve mobilize sivilin derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakılması çağrısında bulunmaktadır. Rus yetkililerin, alıkonulan kişileri cepheye dönmeye zorlamak için tehdit, psikolojik taciz ve işkence kullandığı bildirilmektedir.
EBCO Ukrayna’ya, vicdani ret hakkının askıya alınmasını derhal iptal etmesi, Hıristiyan pasifist vicdani retçiler Vitaly Alekseenko (41 No’lu Kolomyiska Islah Kolonisi’nde tutuklu) ve Andrii Vyshnevetsky’yi (Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin ön cephe biriminde tutuklu) serbest bırakması ve onurlu bir şekilde tahliye etmesi, ayrıca Hıristiyan pasifistler Mykhailo Yavorsky ve Hennadii Tomniuk da dahil olmak üzere tüm vicdani retçileri beraat ettirmesi çağrısında bulunmaktadır. Ukrayna, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından belirlenen standartlar da dahil olmak üzere, Avrupa standartları ve uluslararası standartlara tam olarak uyarak, savaş zamanı da dahil olmak üzere askerlik hizmetini vicdani ret hakkını korumalıdır.
Avrupa’da zorunlu askerlik halen 16’sı Avrupa Konseyi (AK) Üyesi Devlet olmak üzere 18 devlette uygulanmaktadır. Bu ülkeler şunlardır: Ermenistan, Avusturya, Azerbaycan, Kıbrıs, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Gürcistan (2017’de yeniden yürürlüğe girdi), Yunanistan, Litvanya (2015’te yeniden yürürlüğe girdi), Moldova, Norveç, Rusya (eski AK üye devleti), İsveç (2018’de yeniden yürürlüğe girdi), İsviçre, Türkiye, Ukrayna (2014’te yeniden yürürlüğe girdi) ve Belarus (aday AK üye devleti).
2022 yılında Avrupa, birçok ülkede kovuşturma, tutuklama, askeri mahkemelerde yargılanma, hapis cezaları, para cezaları, gözdağı, saldırı, ölüm tehditleri ve ayrımcılıkla karşılaşan birçok vicdani retçi için güvenli bir yer değildi. Bu ülkeler arasında Rusya (savaşa katılmayı reddettikleri için şu anda yüzlerce vicdani retçinin hapsedildiği ülke), Ukrayna (şu anda bir vicdani retçinin hapsedildiği, birinin cephe askeri birliğinde tutulduğu ve birkaçının daha hüküm giydiği ve yargılandığı ülke), Belarus, Türkiye (vicdani ret hakkını henüz tanımayan tek AK Üye Devleti) ve sonuç olarak Kıbrıs’ın Türk işgali altındaki kuzey kesimi (kendi kendini yöneten “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti”) yer alıyor. Azerbaycan’ın (sivil hizmete ilişkin bir yasanın hala bulunmadığı) yanı sıra Ermenistan, Gürcistan, Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Finlandiya, Avusturya, İsviçre, Estonya ve Litvanya (bu ülkelerde vicdani ret hakkı tanınmıştır ve sivil hizmete ilişkin bir yasa bulunmaktadır, ancak yasa ve/veya uygulama hala Avrupa ve uluslararası insan hakları standartlarıyla uyumlu değildir ve vicdani retçilere karşı ihlallere ve ayrımcılığa yol açmaktadır).
Asgari askere alma yaşına gelince, Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin çocukların silahlı çatışmalara dahil edilmesine ilişkin İhtiyari Protokolü devletleri 18 yaşın altındaki kişilerin askere alınmasına son vermeye teşvik etse de, rahatsız edici sayıda Avrupa devleti bunu yapmaya devam etmektedir. Daha da kötüsü, bazıları 18 yaşından küçük askerleri aktif görev riski altına sokarak veya 18 yaşından önce askere alınmalarına izin vererek Seçmeli Protokol’deki mutlak yasakları ihlal etmektedir.
Son olarak, kısa süre önce yayınlanan SIPRI 2022 Askeri Harcamalar Raporu’na göre, Avrupa’daki askeri harcamalar son 30 yılın en yüksek yıllık artışını göstermiştir. Dünya genelinde bile harcamalardaki en keskin artış (+%13) Avrupa’da görüldü ve bu artış büyük ölçüde Rusya ve Ukrayna’nın harcamalarından kaynaklandı. Orta ve Batı Avrupa’daki devletlerin askeri harcamaları 2022 yılında 345 milyar dolara ulaşmıştır. Reel olarak, bu devletlerin harcamaları ilk kez soğuk savaşın sona erdiği 1989 yılındaki harcamaları aşmış ve 2013 yılına kıyasla yüzde 30 daha yüksek olmuştur. Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından bazı devletler askeri harcamalarını önemli ölçüde arttırırken, diğerleri de harcama seviyelerini on yıla varan sürelerde arttırmayı planladıklarını duyurdu. Bu nedenle EBCO, askeri harcamaların azaltılması ve sosyal harcamaların arttırılması ve vicdani retçi vatandaşlara, kişisel olarak ödedikleri vergilerin hiçbir kısmının askeri harcamalara yönlendirilmediğini belirtme imkanının sunulması çağrısında bulunmaktadır.
NOT: EBCO’nun 2022/23 Avrupa’da Askerlik Hizmetine Vicdani Ret Yıllık Raporu’nda haritalar ve tablolar da dahil olmak üzere daha fazla bilgi bulabilirsiniz.
DAHA FAZLA BİLGİ VE RÖPORTAJ İÇİN lütfen iletişime geçiniz:
İNGİLİZCE: Alexia Tsouni, EBCO Başkanı (+30 6974461210; [email protected])
FRANSIZCA, HOLLANDACA, İTALYANCA, İNGİLİZCE: Sam Biesemans, EBCO Başkan Yardımcısı
TÜRKÇE: Merve Arkun, EBCO Başkan Yardımcısı
(+32 477268893; [email protected]; [email protected])
