VİCDANİ RETÇİLER, GENEL BİLGİ TOPLAMA SİSTEMİ VE SİVİL ÖLÜM
Anayasasının 72. maddesinde “Vatan hizmeti, her Türkün hakkı ve ödevidir” der. Askerlik Kanunu’nun 11. maddesinde de “Türkiye Cumhuriyeti tebaası olan her erkek, işbu kanun mucibince askerlik yapmağa mecburdur” yazar. Bu mecburiyete uymayan erkek vatandaşlar da zorla askere alınırlar. Bu işlem Milli Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı arasında düzenlenen “Yoklama Kaçağı ve Bakaya Bilgilerinin Elektronik Ortamda Paylaşımına Dair Usul ve Esaslar” adlı bir protokol çerçevesinde “Kaçakçılık İstihbarat Harekat ve Bilgi Toplama Başkanlığı (KİHBİ)” tarafından yürütülmekteydi.
Bu protokol, 2005 yılında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM )’nin bir kararı doğrultusunda iptal edilmiş, 22 Ağustos 2007’de de sistemden çıkartılmıştır. Öyle ki; 3 Temmuz 2008’de Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan genelgede “saklı, yoklama kaçağı, bakaya veya geç iltihak bakayası olan kişilerin, soruşturma veya kovuşturma mercilerince verilmiş bir karar olmaksızın, askerlik şubesi başkanlıklarının idarî nitelikli talepleri doğrultusunda ülke çapında aranamayacakları gibi yakalanıp gözaltına alınmalarının da mümkün olmadığı ” açıkça belirtilmiştir.
Askerlik Kanunu Şubat 2009’da değişince “Kaçakçılık İstihbarat Harekat ve Bilgi Toplama Başkanlığı (KİHBİ)” Adalet Bakanlığı’na başvurdu ve 2010 başından itibaren sisteme yeniden bilgi girişleri yapılmaya başlandı.
22.05.2012 tarihli 6138 sayılı kanunla daha önce suç olarak düzenlen yoklama kaçaklığı ve bakaya suçu ilk kez işlendiğinde kabahat olarak kabul edildi ve idari para cezası verileceği düzenlendi. İkici kez aynı fiil işlendiğinde ise bu kez suç oluşturacağı kabul edildi ve kişi hakkında ceza soruşturması açılacağı Askeri Ceza Kanunu’nda düzenlendi. Böylece, asker kaçağı ve bakaya olanlar zorla elleri kelepçelenerek askeri kışlaya alınamayacaklardı.
Bu gelişmeden beş ay sonra, Milli Savunma Bakanlığı’nın sitesinden, İçişleri Bakanlığı ile bir protokol yapıldığını ve 3 Ekim 2012’den itibaren yoklama kaçağı ve bakaya olanların yurt genelinde aranması işlemlerine başlandığı öğrenildi.
Recep T. Erdoğan’ın 25 Ekim 2013 de Genişletilmiş İl Başkanları toplantısında “Askerlik suresiyle ilgili yaptığımız çalışma tamamlandı. 1 Ocak 2014’ten geçerli olmak üzere muvazzaf askerlik suresini er ve erbaşlar için 15 aydan 12 aya indirmiş bulunuyoruz. Kısa dönem askerlik süresinde değişiklik yapmıyoruz. 600 bin civarında kaçak var. Bu kişilerin yakalanıp teslim edilmesi lazım” demesiyle GBT yakalamalarına geçilmesinin startı verildi.
30 Ekim’de Vicdani Ret Derneği “hiç kimse zorla asker yapılamaz” diyerek bir basın açıklamasıyla tepkisini ortaya koydu.
GBT, “Gel Bakalım Tosuncuk” gibi esprili tanımlara konu oluyorsa da asıl olarak Genel Bilgi Toplama kısaltılması demek. Bu sistemle, hakkında yakalama kararı bulunan yüz binlerce insanla birlikte hakkında herhangi bir yakalama kararı olmamasına rağmen yoklama kaçağı ve bakaya durumundaki yine yüz binlerce insan da polisçe her an yakalanıp, özgürlüğü elinden alınabilir durumda. Yoldaki bir polis çevirmesinde, konakladığınız bir otelde, yurtdışına çıkmak istediğinizde vb hemen her yerde ve herhangi bir zamanda polis tarafından yakalanıp 24 saat içinde askerlik şubesine sevk edilebilirsiniz. “15 gün içerisinde birliğime teslim olacağım” dedikten sonra sizi serbest bırakıyorlar. Teslim olmayınca da bakaya durumuna düşüp hakkınızda dava açıyorlar. Bu şekilde, insanlara “kaçtığı” süreye göre değişen 50 bin TL’ye varan para cezaları veriliyor.
Verilen ceza idari para cezası olduğu için Kabahatler Kanunu’na göre 15 gün içinde Sulh Ceza Mahkemesine başvurularak cezanın iptali istenebilir. Anayasa Mahkemesi ve AİHM’e de gidilebilir. Verilen idarî para cezası kesinleştikten sonra kişi hakkında Sulh Ceza Mahkemesinde ceza davası açılabilir. Cezalar kısa süreli hapis cezaları olduğu için genelde para cezasına çevirme, erteleme veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması söz konusu olmaktadır.
Bu yılın başında, 28 yaşını doldurmuş ve 18 bin TL ödeyebilen “kaçaklar”ın 203 bin 824’ü son çıkarılan “bedelli” yasasından yararlandırıldı. Bedelli Askerlik Platformu Sözcüsü Ali Deniz Keşkül’e göre her ay ortalama 35 bin kişinin “asker kaçağı” durumuna düştüğü Türkiye’de, Milli Savunma Bakanı Yılmaz, Kasım 2014’te 25 yaş üstünde 917 bin 690 ‘asker kaçağı’ olduğunu belirtmiş idi.
Araştırma şirketi ORC, 1-5 Temmuz 2014 tarihleri arasında 30 büyükşehirde askerlik probleminin olduğunu belirten 8 bin 630 kişiyle yaptığı araştırmada, askerlik sorunu yaşayan ailelerin %96,3’ünün bu sorunu yaşayan kişi ile ilgili GBT kayıtları nedeniyle yakalanma endişesi taşıdığını saptadı. Aynı şirketin bir başka araştırmasında da “asker kaçakları”nın %78.5′inin GBT nedeni ile oy vermeye gitmeyeceği ortaya çıktı.
Askerlik süresinin 15 aydan 12 aya düşürülmesi, defalarca çıkartılan “bedelli askerlik” uygulaması, gerçek rakamın 1 milyonun üstünde olduğu bilinen “asker kaçakları”nın sayısının eritilmesinde beklenen katkıyı sağlamadı. Bunun üzerine 2007yılından beri uygulamaya konmayan “asker kaçaklarının GBT ile yakalanması” işlemi, 3 Ekim 2013 tarihinden itibaren tekrar uygulamaya başlandı.
Böylece aileleriyle birlikte milyonlarca insan evden, işten ya da çıktığı seyahatten polis tarafından gözaltına alınma, 50binTL’ye varan para ve hatta hapis cezası tehditleri ile korkulu bir yaşamın içine sokuldu. Milyonlarca insan ekonomik ve sosyal anlamda bir izolasyona maruz bırakıldı. Evini, işini terk eden, yapması gereken seyahatlerini durduran insanların bir anda içine düştükleri çıkmazdan kurtulmak için derneğimize ve avukatlarımıza yaptıkları başvurularla bizler de bu gerçekliğin bir parçası olduk.
Zorunlu askerlik hizmeti, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünyada kaldırılmakta, uzun bir süredir askerlik yapmak istemeyenler için alternatif sivil hizmet tanınmakta ya da profesyonel ordulara geçilmektedir. Buna karşın Türkiye’nin zorunlu askerlik sistemini sürdürmekteki ısrarı ve özellikle de GBT gibi uygulamalar kanayan yarayı kaşımaktan başka bir şey değildir.
Vicdani Ret Derneği
DAHA ÖNCEKİ BEDELLİ BAŞVURULARI
2015 yılında 203 bin 824 kişi
2013 yılında 67 bin 630 kişi,
2011 yılında 70 bin 413 kişi,
1999 yılında 72 bin 290 kişi,
1992-93 yılları arasında 35 bin 111 kişi
1987- 89 yılları arasında 18 bin 433 kişi
VİCDANİ RETÇİLERİN (DERNEĞİMİZE ULAŞAN) GBT VAKALARI:
01.04.2015 – İnan Mayıs Aru – Ula/Muğla
20.03.2015 – Nevzat Encü, Ümit Encü, Neçirvan Encü ile Sekvan Encü (Roboskili 4 vicdani retçi) – Milli Jandarma Karakolu/Şırnak
02.02.2015 – Hüseyin Civan – Kadiköy/İstanbul
03.09.2014 – Ercan Jan Aktaş – Beşiktaş/İstanbul (3. kez gözaltı)
02.09.2014 – Ulaş Sabahattin Çelik – Van
01.09.2014 – Serhat Yaşar – Esenler/İstanbul
30.06.2014 – Murat Demiroğlu – Adana (2. kez/Hiç bir evrak imzalamadı)
30.05.2014 – Necdet Özaktin – Dalyan/Muğla
13.05.2014 – Murat Demiroğlu – Adana (Hiç bir evrak imzalamadı)
15.04.2014 – Doğan Özkan – Beşiktaş/İstanbul (Hiç bir evrak imzalamadı)
07.04.2014 – İlhan Tosun – Şırnak (Roboskili vicdani retçi)
16.03.2014 – M. Lütfü Özdemir – Bursa
21.02.2014 – Ercan Jan Aktaş – Ankara
10.02.2014 – Av. Davut Erkan – Şişli/İstanbul
09.02.2014 – Av. M. Ali Başaran – Kayseri
06.01.2014 – Hasan Çimen – Marmaris/Muğla
Ayrıca 09.01.2015 – 17.04.2015 tarihleri arasında 23 kişi daha GBT ile ilgili yaşadıkları sorunları e-posta yolu ile Derneğimize aktarmıştır. Askerlikle ilgili işlemleri SMS, telefon, para cezası tebligatı gibi çeşitli biçimlerde öğrenen bu başvuruculara ilişkin bilgilerin pek çoğunda eksiklik bulunması nedeniyle bu bilgiler bir liste olarak ele alınamamıştır.
